Алдағы бес жылда Қазақстанда ғылымды қалай дамытады

Қазақстанда ғылымды дамытудың 2025 жылға дейінгі тұжырымдамасы талқылануда.

Ашық НҚА сәйкес 2021-2023 жылдары басым бағыттар болады:

• Су ресурстарын, жануарлар мен өсімдіктер әлемін ұтымды пайдалану, экология;
• Геология, минералды және көмірсутекті шикізатты өндіру және қайта өңдеу, жаңа материалдар, технологиялар, қауіпсіз бұйымдар мен конструкциялар;
• Энергетика және машина жасау;
• Ақпараттық, коммуникациялық және ғарыштық технологиялар;
• Жаратылыстану ғылымдары саласындағы ғылыми зерттеулер;
• Өмір және денсаулық туралы ғылым;
• Білім және ғылым саласындағы зерттеулер;
• Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар саласындағы зерттеулер;
• АӨК тұрақты дамуы және ауыл шаруашылығы өнімдерінің қауіпсіздігі;
• Ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс.

20 мыңға жуық магистрант пен 670 докторанттың Global Innovation Index 2020-да білім алуына қарамастан, Қазақстан 131 елдің ішінде 77-орында. Инновациялық әлеуеті бойынша ел 2019 жылы 141 елдің арасында 95-орынға төмендеді. Bloomberg жыл сайынғы инновациялар индексінде 2020 жылы Қазақстан талданған 200 елдің ішінен 59-орынды иеленді.

Сондықтан Үкімет бұл туралы бірдеңе жасау керек деп шешіп, осы тұжырымдаманы әзірледі. Осының есебінен 2025 жылы Қазақстан ДЭФ ЖБИ-нің “Инновациялық әлеуетінде” 70-орынға ие болады деп күтілуде.

Ғылымды дамытудың негізгі принциптері:

“Қолжетімділік қағидаты Тұжырымдаманың іс-шаралары барлық ғылыми-техникалық әлеует үшін қолжетімді болуға және ғылымды дамытудың барлық салаларын барынша қамтитын тәсілдер мен құралдарды қамтуға тиіс деп болжайды. Бұл үшін ғылыми әзірлемелер бизнесінің қажеттіліктерін ескере отырып, іс-шаралар іске асырылатын болады.

Ашықтық және жариялылық қағидаты қабылданып жатқан шаралардың нәтижелілігін арттыру мақсатында тұжырымдаманы кең ғылыми жұртшылықтың талқылауына шығаруды көздейді. Бұл үшін ғылымның жетекші стейкхолдерлерінің қатысуымен талқылаулар өткізілді, бұл барлық мүдделі тұлғалар мен ұйымдардың позицияларын ескеруге мүмкіндік берді.

Кері байланыс қағидаты ғылыми-техникалық зерттеулер жүргізу шеңберінде ғана емес, сондай-ақ ғылым саласындағы цифрлық ресурстарды пайдалана отырып, негізгі проблемалық мәселелерді шешуді болжайды, қойылған міндеттерді іске асыру отандық ғылымның бәсекеге қабілеттілігінің өсуін ынталандырады және оның елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына үлесін арттырады”

Осы мақсатқа жету үшін үш негізгі бағыт анықталды:

Басты назарда-ғалым (ғалымдардың ғылыми әлеуетін дамыту);
Күшті институттар-күшті Ғылым (Ғылыми экожүйе институттарының жоғары сапасын қамтамасыз ету);
Ғылым-Ел (ғылымның ұлттық деңгейдегі әлеуметтік-экономикалық дамудың қолданбалы мәселелерін шешуге қатысуы).

Тұжырымдаманы іске асыру үш кезеңде жүзеге асырылады.

Бастапқы кезеңде ғылым мен ғылыми ұйымдардың кадрлық құрамы әлеуетінің ағымдағы жай-күйіне толық талдау жүргізу жоспарлануда. Сондай-ақ, қазақстандық ғылыми басылымдардың сапасына мониторинг жүргізіледі. Академиялық жазу, ағылшын тілі бойынша дағдыларды арттыру, халықаралық гранттарға өтінімдер беру, ҒҒТҚН-ны коммерцияландыру дағдылары, патенттерге өтінімдер беру, маркетинг дағдылары, PR ілгерілету және дербес бренд дағдылары және т. б. бойынша тренингтер мен семинарлар өткізілетін болады.

Негізгі кезеңде қолданыстағы нормативтік құқықтық құжаттарға өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін болады. Барлық ғылыми ұйымдардың жұмысының тиімділігі мен нәтижелілігі тұрғысынан аудит, сондай-ақ олардың материалдық-техникалық жарақтандырылуын бағалау жүргізілетін болады. Қаржыландырудың тиісті түрлері, оның ішінде базалық, гранттық, бағдарламалық-нысаналы, ҒҒТҚН коммерцияландыруға гранттар және т. б. берілетін болады, елдің жетекші ғалымдары мен кәсіпкерлерінің қатысуымен форсайттық зерттеулер жүргізілетін болады.

Соңғы кезеңде ғылымды дамытудың басымдықтары айқындалады, ғылыми ұйымдардың материалдық-техникалық жарақтандырылуы жаңартылады, Q1 және Q2 рейтингтік басылымдарында жарияланған қазақстандық мақалалар мен шолулардың саны едәуір ұлғайтылады, отандық нарық қазақстандық ғылыми әзірлемелер негізінде құрылған жаңа ғылымды қажетсінетін өндірістермен қамтамасыз етіледі, ҒҒТҚН мен зияткерлік меншік объектілерін әзірлеушілерге авторлық сыйақы төлеу практикасы жолға қойылады.

Жап міне